Herkesin, nevi şahsına münhasır bir ati tahayyülü yahut bir düş diyar düşünüşü elbet var. Belki bir kurmacacık, belki uzun öyküdür bu imgeleniş. Kişinin öz kaygılarının, tesirlendiği dış olgularla harmanıdır. Doyuma ulaşmayan tutkular, geriliminden beslenir. Tabiî merak yetisi ile doğmuş kişiler, çocukluklarından itibaren içe kapanık kişiliğe bürünürler. Onlar, özlerine sırt çevirmediklerinden, her şeyi, değer biçilen yüzeysellikle gören, yani birilerinin bakılmasını istendiği yere bakan ‘genel’den ayrımlıdırlar. İmgelemleri ürünü yaratıları, ilkin muğlak gelen elgin temlerle yoğrulmuştur. Yaratı, varlığını sürdürebildiği takdirde, asırlar ardılında anlaşılacak incelikler barındırır. Fransız bilim kurgu yazarı, ressam ve şarkıcı Jean-Pierre Andrevon’un, 1969’da yayımlanan, Les Hommes-Machines Contre Gandahar(Metal Kişiler, Gandahar’a Karşı) romanı, Andrevon'un ilk yapıtı olarak böyle bir yaratımdır. Gandahar evreninde geçen ilk kitaptır. Andrevon, daha sonra, devam öyküleri yazdı, ancak bunlar ilkince ilgi görmediler…
 |
| René Laloux |
René Laloux, 14 Mart 2004'te, Fransa'da, kalp
krizinden öldüğünde, sinema tarihinde, süreğenleşmesi gerekli, hakikî ölçütte
yaratımsal bir dönem bitmiş oldu…
Gözlerden ırak, evrenin bilmem neresinde, bir garip el gün Tridan adlı bir gezegende, Kraliçe Myrne Ambisextra’nın, Gandahar krallığında, bin yıldır sakin ve erinçli bir varoluş sürülmektedir. Gandaharanlar(Gandahar’lılara verilen isim), kendilerini hazza ve sanata adamak adına ilmi ağırdan terk etmeğe karar kılarlar… Her şey böyle de, güzel gider. Yalıtılmışlık bağlamında, en ongun dönemlerinden geçmektedirler. Derken bir gün, Kraliçe Myrne Ambisextra, ırak güney hududunda bir tehdit gelişmekte olduğu hususunda açık üslûpla uyarılır. Orda devriye gezen gözmen kuşlar yok edilmişlerdir. Kraliçe Ambisextra, durumu tetkik etmesi üzere genç şövalye olan Sylvin Lanvère'yi çağırır. Ona, güneye uçmasını ve durumları denetlemesini ister. Sylvin, kraliyet sarayında edindiği uçan bir hayvana atlayarak, güneye doğru yola çıkar… Yolda, bâdire yaşar. Dev bir dinozor(raptor) tarafından saldırıya uğrayınca, bineğini kaybeder. Bundan sonrasında, yolculuğuna yürüyerek devam etmek mecburiyetinde kalır. Yolculuğunu sürdürürken, bir zamanlar sanata ve zevke boğulmadan evvel ilim, fen işleriyle uğraşan Gandahar’ın, kalıtsal deneylerinden kaynaklanan başkalaşmış, insanlardan oluşan bir toplulukla karşılaşır. Sylvin kısa süre sonra, makinelerle yüzleşir. Bilinçten yoksun, salt yok etmeğe odaklı, önüne çıkanı öldüren yahut taşlaştıran mekanik kara askerler görür. Bunlar giderek çoğalırlar ve sayıları yüz binlere varır. Robot askerlerden muazzam bir ordu, Gandahar’a doğru yola koyulur ve yollarına çıkan tüm Gandaharan’ları öldürür yahut taşlaştırır…
Onunla yeniden yüzleşirler. Biçim Değiştiren, insan-makinelerin, kendi yaratımı olduğunu onar. Biçim Değiştiren, Sylvin'e yardım etmek ister. Bunun için gelecekte, Biçim Değiştiren'i öldürmesini sağlayacaktır. Ancak sorun vardır. Henüz zaman yolculuğuna hâkim olamadığından, şövalyeyi on bin yıl uyutmak durumundadır…
Tabiat ile ahenkli, ‘kadınlar meclisi’ tarafından idare edilen düzen, ‘ana’ya dönüşün doğal olana, büsbütün gerilim yüklü ve aslen asla tamamlanmayan erginlenme sürecinin getirdiği ezici sorumluluklardan yalıtılmış, H. G. Wells’in, Zaman Makinesi’nde olduğu gibi doğa ile uyumlu, şiddetten ötelenmiş, tüm gün gezen, uyuyan, yiyip, içen Eloi insanlarına yakın fakat daha bilinçli ve estetik bir varoluş sürdüren Gandaharan’lılar, kibirden yoksun, haz ve sanat odaklı varoluş sürmekle, olası gelecek toplumları tahayyüllerine yönelik çok uçuk bir netice sunuyor. Gerçeğe göre ifade etmek gerekirse, binlerce yıl daha insanlık, asla böyle naif eşitlikçi bir mizaçta olamayacak gibi geliyor… Ancak hem yazar Andrevon’un, sevdiği tek yönetmen Krzysztof Kieślowski’nin, Renk Üçlemesi’nde olduğu üzere ‘Fransız yurttaşlığı temeli kavramları üzerine kurulu bir ati tasarımı yarattığını düşünmemek olası değil. Öyle ki, bitki ve hayvan biçimi canlı nevileri, emsalsiz uzlaşım hâlinde sayısız ayrımlar sergilerler. Bir bitki, bir hayvan doğurunca, Gandaharan’lı bir dişi, onu emziriyor; analık ediyor… Roman ve film, büyük bir felâkete evrilen durağanlığı, ülküsel düzen biçimiyle yansıtsa da, en nihâyetinde yıkıma varıyor. Beli bir yerde bir topluluğun, böyle öte bir üst uygarlığı gerçekleştirmeyi başarmış oluşu, onu alt üst dış etkenlerin olmayacağı manasına gelmediğini alttan betimlese de, diğer yandan hikâye sonunda aynı huzur geri dönüyor. Fakat bu kez; ilimsel icraatlar ile beraber. Neticede, savaşçıl olmayan bir toplum, nasıl savaşılacağını, bunun için gerekli gereçleri bilmeyeceği çıkarımına varılamaz. Her canlı türde olduğu gibi hayatta kalma içgüdüsü her şeyden önceliklidir. Tüm gereksinimlere baskın gelir.
Filmin, nevi karasal bitkiselliği ve
hayvansallığı ile öne çıkan iki boyutlu çizimleri, Fransız çizgi roman
sanatçısı Caza'ya aittir… Yapım çalışması, Kuzey Kore SEK Animasyon Stüdyosu
tarafından yapılmıştır…
İngilizce sunum, Gabriel Yared'in filmin özgün
sunumu için yaptığı film müziklerinin çoğunu içermez. Filmin, İngilizce sunumunda,
belirli sekanslar için yeni müzikler üretilmiştir. İngilizce Özgün orkestra
müziği, Amerikan seyircisine uyması adına ‘progresif’ tarzda bir ’rock’ müziği
olarak değiştirildi. İngilizce sunumu, Harvey Weinstein yönetti; yapımcılığını
Bob Weinstein yapmıştı. Filmin, ABD sunumunu İngilizce çevirisini, Işık Yılları
adıyla, Isaac Asimov yazdı.
Gandahar'a karşı İnsan-Makineler(Les Hommes-Machines contre Gandahar) 1969'da Jean-Pierre Andrevon tarafından yazıldığında, dönemi için tuhaf kaçacak bir Fransız bilim kurgu romanı idi. Anime’sine de, yansıdığı üzere ‘alt metin’i çok yoğundu. Andrevon'un ilk romanı, Gandahar evreninde geçen ilk kitaptır. Yazar, ardıl öyküler olan birkaç başka roman geliştirmiştir…
René Laloux'un, romandan uyarladığı animasyon
filminin gösterimi ardından roman, aynı yayımcı tarafından, Gandahar adıyla
yeniden yayımlandı. Kitapta yer verilen, anime filmin yönetmeni René Laloux'un
önsözü ardından, aynı evrende geçen iki kısa hikâye yer aldı…
Jean-Pierre Andrevon, Gandahar evreninde geçen ve odağında Sylvin Lanvère ırasının olduğu birkaç öykücük ve roman yayımladı. Gandahar evreninde yer alan nevi avantürler, evrenin genel tarihinin bir parçası olsalar da, özerktirler. Kendi bağlamlarında bütünlük sergilerler…
Gandahar ve Kuş Dünyası, Hachette, cilt. "Vertigo maceraları", 1997 - Gandahar et l'oiseau-monde, Hachette, coll. « Vertige aventures
Les Portes de Gandahar, Hachette, coll. "Vertigo maceraları", 1999 - Les Portes de Gandahar, Hachette, coll. « Vertige aventures
Gandahar'a odaklan, Denoël, ilçe. "Geleceğin Varlığı", 1999 - Cap sur Gandahar, Denoël, coll. « Présence du futur
Gandahar'ın Asileri, Mango, coll. "Diğer dünyalar", 2002 - Les Rebelles de Gandahar, Mango, coll. « Autres mondes
Gandahar'ın Sürgünü, Mango, cilt. "Diğer dünyalar", 2005 - L'Exilé de Gandahar, Mango, coll. « Autres mondes
 |
| Jean-Pierre Andrevon |
 |
| CAZA biçemi |